Rak wątroby (wątrobowokomórkowy) – hepatocellular carcinoma (HCC)

Około 1 miliona nowych zachorowań rocznie  na świecie

Najczęstszy nowotwór pierwotny wątroby (czyli wywodzący się z wątroby, a nie przerzut z innego narządu).

Piąty najczęstszy nowotwór złośliwy.

Trzecia najczęstsza przyczyna zgonów z powodu nowotworu złośliwego.

Czynniki ryzyka zachorowania na raka wątrobowokomórkowego:

Marskość wątroby, infekcja wirusem zapalenia wątroby typu B lub C (HBV i HCV), nadużywanie alkoholu, aflatoksyny, otyłość, cukrzyca, stłuszczenie wątroby.

Objawy:

Często objawy pojawiają się dopiero w późnym etapie rozwoju nowotworu. Przykładowe objawy:

ból brzucha, żółtaczka, brak apetytu, utrata masy ciała, zmęczenie, nudności, wymioty, świąd, podwyższona temperatura.

Klasyfikacja:

Jest wiele systemów klasyfikacji raka wątrobowokomórkowego, w różnych ośrodkach lekarze używają różnych systemów. Opierają się one na wielkości i liczbie guzów widocznych w badaniach obrazowych (tomografii komputerowej, rezonansie magnetycznym i USG), naciekaniu naczyń, obecności przerzutów do węzłów chłonnych i innych narządów, a także wydolności wątroby i stężeniu alfa-fetoproteiny (AFP).

ROZPOZNANIE

Diagnostyka obrazowa i laboratoryjna

Wczesne rozpoznanie raka wątroby znacznie zwiększa szanse na wyleczenie. U osób z czynnikami ryzyka (link), należy wykonywać przesiewowe badanie USG co 6 miesięcy, w celu poszukiwania podejrzanych zmian ogniskowych w wątrobie.

W przypadku wykrycia w USG podejrzanego guzka należy jak najszybciej wykonać rezonans magnetyczny (MR) lub tomografię komputerową (TK) w celu oceny czy zmiana jest lub może być złośliwa.

Rezonans magnetyczny – rak wątroby

Oprócz badań obrazowych wykonuje się też badania krwi: AFP, morfologia, krzepnięcie, bilirubina, transaminazy.

Biopsja:

Często biopsja nie jest potrzebna. Rak wątrobowokomórkowy to jedyny nowotwór złośliwy, który zazwyczaj może być rozpoznany tylko na podstawie badań obrazowych (tomografii lub rezonansu). W niektórych, niejednoznacznych przypadkach konieczne jest wykonanie biopsji. W zdecydowanej większości przypadków można wykonać biopsję gruboigłową guzka metodą przezskórną (bez otwartej operacji), pod kontrolątomografii komputerowej i USG, w znieczuleniu miejscowym.

LECZENIE

Operacja:

Usunięcie (resekcja) części wątroby. Hemihepatektomia czyli usunięcie jednego z płatów wątroby lub segmentektomia czyli usunięcie 1-2 segmentów wątroby. Operacje takie wykonuje się w sytuacji gdy nowotwór zajmuje jedynie niewielką część wątroby, a pozostała część wątroby będzie w stanie prawidłowo funkcjonować. Jest to istotne ze względu na to, że wielu pacjentów z rakiem wątroby ma marską, nie w pełni funkcjonalną wątrobę. Czasami, kilka tygodni przed operacją wykonuje się zabieg przezskórnej embolizacji żyły wrotnej chorej części wątroby. Celem tego zabiegu jest zwiększenie napływu krwi do zdrowej części wątroby i zwiększenie jej objętości, aby po operacji mogła podjąć prawidłowo funkcjonować. W przypadku bardzo zaawansowanej marskości resekcja może nie być możliwa nawet jeśli guz jest niewielki.

Przeszczepienie wątroby:

Kandydaci do przeszczepienia wątroby nie powinni mieć guza większego niż 5cm lub do 3 guzów o średnicy do 3cm. Guz nie może też naciekać dużych naczyń wątroby i nie mogą być obecne cechy uogólnienia choroby (przerzuty do innych narządów). Po operacji pacjent jest obserwowany w kierunku ewentualnego odrzucenia przeszczepu. W tym okresie bierze leki zapobiegające odrzucaniu. Transplantacja jest bardzo skuteczną metodą ponieważ usuwa guz oraz chorą wątrobę, w której potencjalnie mogą znajdować się nowe zmiany złośliwe. Niestety ze względu na niewielką liczbę dostępnych narządów kolejki do przeszczepienia wątroby są długie i może minąć dużo czasu zanim pacjent zostanie poddany zabiegowi.

Termoablacja

U pacjentów z niewielkimi guzami (zwykle do 3-5cm) można wykonać zabieg termoablacji. Jest to metoda zwykle wykonywana metodą przezskórną, co oznacza brak konieczności otwartej operacji. Przez skórę wprowadza się igłę do guza i za pomocą wysokiej temperatury niszczy się zmianę nowotworową. Przy małych guzach metoda ta ma bardzo wysoką skuteczność i jest ujęta w klasyfikacji barcelońskiej BCLC. Termoablacja może wykorzystywać energię prądu o wysokiej częstotliwości lub energię mikrofalową. W leczeniu małych guzów może być metodą radykalną, czyli pozwalającą osiągnąć całkowite wyleczenie. Czasami termoablację wykorzystuje się jako pomost dla pacjentów na liście transplantacyjnej, w celu uniknięcia powiększania się guza co mogłoby spowodować wypadnięcie pacjenta z kolejki do przeszczepu.

Chemoembolizacja (chemioterapia + embolizacja)

Jest to metoda polegająca na podaniu leku (chemioterapeutyku) bezpośrednio do guza. Zabieg ten polega na nakłuciu tętnicy udowej i doprowadzeniu cewnika (plastikowej, elastycznej rurki) do tętnicy w wątrobie doprowadzającej krew do nowotworu. Następnie podawany jest lek, który niszczy komórki nowotworowe w guzie, a także blokuje dopływ krwi do nowotworu. Duża precyzja chemoembolizacji pozwala na podanie dużych dawek chemioterapeutyku do guza, bez efektów toksycznych w pozostałych częściach wątroby czy innych narządach. Metoda ta uznawana jest często za paliatywną, ale w wielu przypadkach może spowodować całkowite zniszczenie nowotworu.

Radioembolizacja (SIRT)

Podobnie jak w chemoembolizacji, lekarz (radiolog interwencyjny) doprowadza cewnik do tętnicy unaczyniającej nowotwór. W przypadku radioembolizacji podawane są cząsteczki z materiałem radioaktywnym (Y90 – Itr90), który niszczy komórki nowotworowe.

Chemioterapia

Obecnie u pacjentów z rakiem wątroby stosuje się leki celowane, których celem jest przedłużenie życia. Do leków tych należą:  Sorafenib, Pembrolizumab, Lenvatinib, Nivolumab i Regorafenib.